Suy nghĩ thứ nhất — Chúng ta là một

Những ngày này trong năm gây cho tôi nhiều suy nghĩ. Không hiểu vì sao tiết trời mùa thu, những cơn gió nhẹ trên da, ánh nắng vàng uể oải, nhiệt độ khoảng 23 độ, lại làm tôi háo hức và tràn đầy năng lượng, muốn nghĩ và viết. Tôi nghĩ đến những thứ lớn hơn cuộc sống lờ lững thường ngày. Tôi nghĩ đến những cuốn sách đọc gần đây, về bộ phim mới xem, về kiếp sống con người, và loài người.

Gần đây mỗi ngày tôi lại thấy như mình hiểu thêm một chút về cái thế giới này, không phải về những thứ nhân tạo hay về công việc — những điều ấy đơn giản. Mà hiểu về quy luật hình thành và phát triển của con người và loài người. Thế giới này liệu có luật lệ gì không? Tự nhiên có luật lệ gì không? Tôi không cho rằng tự nhiên vận hành bằng những luật lệ khó hiểu phức tạp. Chỉ có cành lá là phức tạp, còn cội nguồn thường giản dị. Giống như Einstein kết luận về công thức E=MC2, duyên dáng nhưng bao hàm — tôi tin là có một vài luật lệ như vậy chi phối thế giới xung quanh. Nhưng để hiểu được nó, là chuyện cả đời.

Ở mức hạn hẹp của mình, tôi có một vài suy nghĩ thế này:

Suy nghĩ thứ nhất — Chúng ta là một.

“Tâm vô phân biệt" — Kinh Phật giáo

Tôi nghiệm ra rằng, nếu luôn tâm niệm rằng mình là một phần của cả thế giới tự nhiên xung quanh — cả mình, bạn bè và kẻ thù, cả những điều chán ghét — đều thực ra là một phần của cái tổng thể — giống như những cái lá trên một cành cây — thì hành xử của chúng ta sẽ khác rất nhiều. Ví dụ thế này, tôi thường than phiền về nạn trộm cắp, và đương nhiên tôi cho rằng mình không hề dính dáng gì đến việc một con người, tại một thời điểm nào đó, quyết định biến thành một tên cướp giật trên đường phố. Nhưng rồi có lần tôi nói chuyện với một anh kia, và biết rằng cuộc sống của anh bỗng trở nên nghèo khổ vì bị đẩy ra khỏi mảnh đất cày cấy nhiều đời nên buộc phải đi kiếm ăn bằng cách trộm cắp. Trên mảnh đất kiếm ăn của gia đình anh, mọc lên những toà chung cư mà bản thân tôi và nhiều người khác đổ tiền vào mua và bắt đầu sống cuộc sống hiện đại của mình. Bạn sẽ nói rằng, đáng ra anh ấy nên tìm một công việc lương thiện khác, nhưng tôi đang không muốn truy truy cứu trách nhiệm thuộc về ai, mà ý tôi là bản thân việc chúng ta tồn tại, sống, có nhu cầu, cũng đã gián tiếp tác động lên những cuộc đời khác rồi. Chúng ta, vì vậy, không hề xa rời khỏi những vấn đề và cả những giải pháp của thế giới này. Hoà mình vào cuộc sống, hiểu rằng mình là một phần của cái chung, là cách tôi nghĩ rằng sẽ giúp chúng ta bớt đau khổ vì suy nghĩ rằng thế giới này quá bất công, quá xa lạ, có quá nhiều điều khác biệt với giá trị của mình.

Một ví dụ khác tôi đọc được trong truyện Ma cà rồng vùng Sussex, một truyện ngắn trong bộ Sherlock Homes của Conan Doyle. Trong đó, tình yêu thương vô tư của người cha với vợ kế và người con thứ tạo ra lòng hận thù nơi đứa con cả 15 tuổi, đến mức nó quyết tâm hại đứa em mới hơn 1 tuổi. Đôi khi, chính giá trị mà chúng ta tôn thờ lại tạo ra sản phẩm phái sinh là một giá trị đối lập — một vòng tròn âm dương, trong âm có thiếu dương, trong thiện có ác. Vậy ta nên làm gì, bạn sẽ hỏi. Chả nhẽ chỉ nên sống như một tảng đá, tránh mọi tiếp xúc và thể hiện tình cảm, đứng thờ ơ ngoài cuộc chơi lớn này? Tôi không có câu trả lời, chỉ muốn nhắc rằng trong cả những sự độc ác, dơ bẩn, đê tiện nhất, cũng có thể có nguyên do từ những ý định thánh thiện vô tư. Tâm niệm điều này, cách nhìn của chúng ta sẽ khác.

Gần đây có một lý thuyết tổng quát hơn, mà dần dần tôi cũng có nét đồng tình. Ấy là về mặt vật chất, con người cũng là tập hợp của những nguyên tử, phân tử nhỏ hơn, được tổng hợp từ vô số nguyên liệu của Trái Đất thông qua người mẹ, rồi được tắm trong nền văn hoá của nước mình khi lớn lên. Vì thế từ trong vô thức chúng ta đã có kết nối với thế giới xung quanh, một thứ kết nối không thể nào dứt ra được, cho dù lớn đến đâu, đi xa đến đâu đi nữa. Mối liên kết này khoa học vẫn còn mù mờ, vì thế nó mới chỉ là niềm tin, nhưng tôi thì thấy hợp lý. Giống như trong ẩm thực, đồ ăn nơi nào nấu bằng nguyên liệu nơi đó, kết hợp với thức uống nơi đó, ăn trong khung cảnh nơi đó, đều mang lại sự hoà hợp thần kỳ. Mọi nỗ lực nhân tạo nhằm biến tấu, xuất khẩu, tạo ra fushion foods, đều sẽ không mang lại cảm xúc tương tự. Đôi khi tôi nghĩ mỗi chúng ta như một miếng đất sét, được cấu ra từ cái vùng đất này, được nhào nặn ra thành hình hài, rồi bơi lội mấy chục năm trong nền văn hoá thời đại, và thành ra thế này. Kể cả những thiên tài xuất chúng nhất, cũng không thoát khỏi gốc gác bình thường ấy. Tôi viết những suy nghĩ này, không hề cổ suý cho việc ngồi im một chỗ hay chống lại nhu cầu xê dịch và sinh sống ở vùng đất khác, mà chỉ muốn tìm một cách giải thích cho cảm giác thân quen mỗi khi về cái nơi mà mình sinh ra lớn lên.

Suy nghĩ thứ hai — Thiên đường không nằm trong quá khứ

Tôi nghĩ rằng tách ra làm 2 bài thì đọc sẽ dễ chịu hơn. Mời click vào đây để đọc tiếp.

[Bài viết trên Medium - 25/10/2020]